«قهرمانان شطرنج جهان»

مسابقات رسمی قهرمانی جهان از سال 1886 با مسابقات دو جانبه ( مچ ) اشتاینیتز – زوکرتورت آغاز شد . از سال 1886 تا امروز 119 سال گذشته است و در طی این مدت تنها 14 نفر موفق شده اند به افتخار قهرمانی جهان دست یابند که این واقعیت گویای آن است که اهمیت و دشواری رسیدن به قهرمانی جهان در شطرنج با هیچ رشته ورزشی دیگری قابل قیاس نیست. در این مقاله سعی شده است که به طور مختصر به بیوگرافی قهرمان شطرنج جهان پرداخته شود . در شماره های آینده به قهرمانان جنجالی تر همچون فیشر و کاسپاروف خواهیم پرداخت . اعداد داخل پرانتز سال تولد و وفات فرد می باشد .

1- ویلهلم اشتاینیتز (1836- 1900)Steinitz :

 این شطرنج باز اتریشی ازسال 1866 که اندرسون را شکست داد ، قوی ترین شطرنج باز جهان شناخته شد ، اما پس از شکست دادن زوکرتورت در سال 1886با نتیجه 5/7 – 5/12( در حالی که در ابتدا 1-4 عقب بود ! ) به عنوان قهرمان رسمی شطرنج جهان دست یافت و این عنوان را 8 سال حفظ نمود . اشتاینیتز پایه گذار اصول پایه بازی استراتژیک و مکتب کلاسیک شطرنج می باشد و در بازیهایش بارها نشان داده است که چگونه می توان با افزودن برتری های جزئی بازی را به سمت پیروزی هدایت کرد .

2- امانوئل لاسکر ( 1868- 1941 )Lasker :

 در سال 1894 با شکست دادن اشتاینتیز قهرمان جهان شد و این عنوان را تا سال 1921 به مدت 27 سال حفظ کرد !

امانوئل لاسکر آلمانی دارای مدرک دکترای ریاضی و از دوستان آلبرت اینشتین بود . قدرت اصلی لاسکر در استراتژی قوی ، تکنیک آخر بازی فوق العاده ، قدرت جنگندگی بالا ،خونسردی فراوان در وضعیتهای دشوار و روانشناسی قوی او بود.

3- خوزه رائول کاپابلانکا ( 1888- 1942) Capablanca:

این نابغه کوبایی در چهار سالگی شطرنج را آموخت و از هشت سالگی وارد مسابقات رسمی شد . کاپابلانکا 6 سال عنوان قهرمانی جهان را حفظ کرد. بدون شک کاپابلانکا یکی از قوی ترین قهرمانان جهان است . شطرنج بازی کامل با درک یوزیسیونی بالا ، دیدتاکتیکی عالی و تکنیک قوی در آخر بازی ، قهرمانانی همچون اسمیسلوف فیشر و کارپوف را می توان دنباله رو سبک کاپابلانکا نامید . کتاب آموزشی مراحل سه گانه شطرنج نوشته کاپابلانکا به فارسی ترجمه شده است .

4- الکساندر آلخین Alekhine(1946-1893) :

 در روسیه متولد شد ، اما بعد از انقلاب روسیه تابعیت فرانسه را پذیرفت.در سال 1927 در یکی از طولانی ترین مسابقات قهرمانی جهان پس از 34بازی کاپابلانکا را با نتیجه 6 برد ،3باخت و 15 تساوی شکست داد . آلخین عنوان خود را تا سال 1935 حفظ نمود در این سال به ایوه باخت اما 2 سال بعد در مسابقه انتقامی عنوانش را پس گرفت . آلخین تنها شطرنج بازی است که تا لحظه مرگ قهرمان جهان بود . خلاق ترین شطرنج باز تاریخ در سال 1946 در لیسبون و در کنار صفحه شطرنج از دنیا رفت ! سبک بازی دینامیک گری کاسپاروف و میخائیل تال بیش از هر شطرنج بازی به آلخین نزدیک است .

آلخین دارای مدرک دکترا در رشته حقوق بود . آلخین درسال1933 موفق شد با 32 نفر یک مسابقه سیمولتانه ( همزمان ) چشم بسته را بازی کند . ( بدون اینکه به صفحه نگاه کند با 32 نفر بر روی 32 صفحه مسابقه داد ) که در آن زمان یک رکورد محسوب می شد . ( رکورد مسابقه سیمولتانه چشم بسته متعلق به یانوش فلش از مجارستان است که در سال 1960 با 52 نفر به طور همزمان مسابقه داد ) کتاب بهترین بازیهای من نوشته آلخین به فارسی ترجمه شده است .

5- ماکس ایوه ( 1981-1901) Euwe :

 در سال 1935 با یک امتیاز اختلاف آلخین را شکست داد ، اما 2سال بعد عنوانش را به او واگذار کرد . کتاب «راه استادی در شطرنج » از این شطرنج باز هلندی که در زمان خود از برجسته ترین تئوریسین های شروع بازی به حساب می آمد ، به زبان فارسی ترجمه شده است . ایوه در سال 1923 موفق به اخذ مدرک دکترا در رشته ریاضی شد و در سال 1970 به عنوان رئیس فدراسیون جهانی شطرنج برگزیده شد .

6- میخائیل باتوینیک Botvinnik(1995-1911) :

 با توینیک اولین قهرمان شطرنج شوروی و پایه گذار مکتب شطرنج این کشور می باشد . کارپوف و کاسپاروف از شاگردان مدرسه شطرنج باتوینیک ، هستند  از سال 1946 که باتوینیک به مقام قهرمانی جهان رسید تا به امروز تنها یک شطرنج باز غیرروس (بابی فیشر به مدت 3 سال ) موفق به رسیدن به مقام قهرمانی جهان شده است . قرار بود که مسابقه دو جانبه آلخین – باتوینیک در سال1946 برگزار شود که به دلیل فوت آلخین انجام نشد. فدراسیون جهانی شطرنج از 5 شطرنج باز برتر آن زمان ( باتوینیک ، اسمیسلوف  ، ایوه ، کرس و رشفسکی ) دعوت کرد  تا در یک تورنمنت به مصاف هم بروند که باتوینک با قاطعیت به قهرمانی جهان دست یافت . باتوینیک در سالهای 1957 و 1961 قهرمانی جهان را به ترتیب به اسمیسلوف و تال واگذار کرد ، ولی در هر دو بار یک سال بعد در مسابقه انتقامی عنوانش را پس گرفت . نهایتاً پس از آنکه در سال 1963 عنوانش را مقابل پطروسیان از دست داد ، با توجه به لغو امکان مسابقه انتقامی از سوی فدراسیون جهانی شطرنج دیگر در عرصه قهرمانی جهان حاضر نشد . با توینیک دارای مدرک دکترا در رشته مهندسی الکترونیک بود .

7- واسیلی اسمیسلوف ( 1921) Smyslov :

در چهار سالگی شطرنج را از پدرش آموخت . در سال 1957 باتوینیک را شکست داد ، اما سال بعد عنوانش را از دست داد . اسمیسلوف دارای قدرت تاکتیکی ، معلومات شروع بازی و تکنیک آخر بازی بالا بود . اسمیسلوف هنوز زنده است و در حالی که بیش از 80 سال سن دارد ، در برابر حریفان قوی مبارزه می کند ، به تماشای مسابقات می آید و بازیها را برای تماشاچیان تفسیر می کند .

8- میخائیل تال ( 1992-1936) Tal:

 معروف به " جادوگر ریگا " تهاجمی ترین شطرنج باز تاریخ به حساب می آید . تال در سال 1960 باتوینیک را شکست داد ، اما یک سال بعد در حالی که از بیماری کلیوی رنج می برد ، قهرمانی جهان را دوباره به باتوینیک واگذار کرد . تال در  سن 56 سالگی به دلیل ناراحتی مزمن کلیوی از دنیا رفت .

9- تیگران پطروسیان (1984-1929)Petrosian:

 شطرنج باز ارمنی که در تفلیس گرجستان متولد شد به دلیل سبک بازی بسیار محکمش به تیگران آهنین معروف شد  . در سال 1963 باتوینیک را شکست داد و قهرمان جهان شد . سه سال بعد از عنوانش دربرابر اسپاسکی دفاع کرد ، اما در سال 1969 عنوانش را به اسپاسکی واگذار کرد  .

10- اسپاسکی ( 1937- ) Spassky :

متولد لنینگراد که آثار نبوغ در بازیهای نوجوانی وی مشخص است . در سال 1969 قهرمان جهان شد ، و سه سال بعد درسال 1972 در جنجالی ترین مچ قهرمانی جهان ، عنوانش را به بابی فیشر آمریکایی واگذار کرد . اسپاسکی اگر از نظر روحی شخصیت محکم تری داشت ، می توانست سالهای بیشتری قهرمان جهان بماند . او اکنون تبعه فرانسه است و در مسابقات ظاهر می شود .

11- رابرت جیمز(بابی)فیشر( 1943) Fischer :

 از شش سالگی شطرنج را آموخت . در سیزده سالگی دریکی از درخشان ترین بازیهای تاریخ شطرنج «برن» را شکست داد . در چهارده سالگی قهرمان آمریکا ودر 15 سالگی استاد بزرگ شد . کار بزرگی که  فیشر در شطرنج جهان انجام داد این بود که در مسابقاتی که اکثر شطرنج بازان حاضر در آن روس بودند ، توانست بالاتر از روسها قرار بگیرد(روسها در بعضی از مسابقات تحت فشار مأموران امنیتی شوروی ناچار به تبانی با یکدیگر بودند).مسابقه مقدماتی قهرمانی جهان در سال 1971 به پیشنهاد فیشر به روش حذفی انجام شد.فیشر با نتایج باور نکردنی 0-6 تایمانوف و لارسن و با نتیجه 5/2-5/6 تیگران پطروسیان را شکست داد تا به فینال قهرمانی جهان راه یابد. مسابقه قهرمانی جهان 1972 فیشر-اسپاسکی بیش از آنکه یک مسابقه شطرنج باشد ، صحنه نبرد سیاسی غرب و شرق بود . فیشر همواره در شطرنج جنجال ساز بوده و هست! در سال 1975 او به دلیل برآورده  نشدن خواسته های فراوان و بعضاً غیر منطقی خود از سوی فدراسیون جهانی ، حاضر به مبارزه با کاریوف نشد و قهرمانی جهان را از دست داد . فیشر اخیراً از سوی دولت آمریکا تحت پیگرد قانونی قرار گرفته است و هم اکنون به ایسلند پناهنده شده است.

12- آناتولی کارپوف (1951-) :

شطرنج را از چهار سالگی آموخت . هنگامی که در 12 سالگی به مدرسه شطرنج با توینیک وارد شد ، باتوینیک درباره  او گفت : « او هیچ چیز از شطرنج نمی فهمد » اما به مرور زمان تحت تعلیمات باتوینیک ، کارپوف پیشرفت فراوانی کرد . در سال 1969 در 18 سالگی به عنوان قهرمان جوانان جهان و در سال 1975 به عنوان قهرمانی جهان دست یافت . پس از 10 سال حفظ این عنوان ، در سال 1985 در برابر کاسپاروف شکست خورد . کارپوف در سال 1978 به عنوان مرد سال ورزش شوروی شناخته شد .

13- گری کاسپاروف Kasparov(1963-) :

در باکو از پدری آذربایجانی و مادری ارمنی به دنیا آمد . در 6 سالگی شطرنج را آموخت و در هفت سالگی به تیم کانون پیشاهنگان باکو و در دوره نوجوانی به مدرسه شطرنج باتوینیک راه یافت.بانوینیک درباره کاسپاروف گفته بود:«آینده شطرنج جهان در دستان این پسر بچه است.» در سیزده سالگی قهرمان جوانان شوروی شد . در شانزده سالگی به عنوان استاد بین المللی ودر هفده سالگی  به عنوان استاد بزرگی دست یافت . در سال 1984 به عنوان مدعی قهرمانی جهان مقابل کارپوف ایستاد ، اما این رویارویی پس از 48 بازی نیمه تمام ماند . در سال 1985 یک بار دیگر کارپوف و کاسپاروف رو در روی هم قرار گرفتند که کاسپاروف با 5 برد ، سه باخت و 16 مساوی کارپوف را شکست داد و قهرمان جهان شد . کاسپاروف از سال 1992 دیگر حاضر نشد تحت نظر فدراسیون جهانی شطرنج در مسابقات شرکت کند و یک سری مسابقات قهرمانی جهان موازی با فدراسیون  جهانی شطرنج را برگزار نمود . کاسپاروف در سال2000 عنوان خود را مقابل کرامنیک از دست داد و در سال 2005 پس از فتح تورنمنت معتبر لینارس و در حالی که همچنان با اختلاف فاحش نسبت به سایرین در صدر لیست ریتینگ بین المللی قرار داشت ،از شطرنج حرفه ای خداحافظی کرد . وی اخیراً به عنوان منتقد جدی پوتین در عرصه سیاست روسیه ظاهر شده است . کاسپاروف را بسیاری از کارشناسان ، قوی ترین شطرنج باز تاریخ می دانند .کاسپاروف شطرنج بازی است کامل با درک بالا از وضعیتهای دینامیک ، معلومات شروع بازی و قدرت محاسبه بالا.بزرگترین تفاوت کاسپاروف،کرامنیک و قهرمانان بعدی جهان با پیشینیانشان استفاده از کامپیوتر جهت تدارکات پیش از بازی می باشد.

ویسواناتان آناند :

ویسوانان آناند: (زاده ۱۱ دسامبر ۱۹۶۹ در چنای، تامیل نادو) استاد بزرگ شطرنج اهل هندوستان و قهرمان فعلی شطرنج جهان است که این عنوان را در سال ۲۰۰۷ با پیروزی در تورنمنت قهرمانی جهان فیده به دست اورد و در اکتبر ۲۰۰۸ با شکست ولادیمیر کرامنیک قهرمان پیشین شطرنج جهان از آن دفاع کرد[۱]. او برای دفاع از عنوان خود بایستی در سال ۲۰۰۹ با برنده مسابقه گاتا کامسکی و وسلین توپالف دیدار کند.

آناند یکی از ۴ شطرنجبازی است که به ریتینگ بالاتر از ۲۸۰۰ رسیده است، ۲۷۸۳ آخرین ریتینگ او در اکتبر ۲۰۰۸ بوده که او را در رده پنجم دنیا قرار داده است، خروج آناند از جمع ۳ شطرنج‌باز برتر دنیا اتفاقیست که از ژوئیه ۱۹۹۶ تا به حال سابقه نداشته است[۲].

رکوردها

بازی قهرمانی جهان آناند-کاسپاروف در مرکز تجارت جهانی، نیویورک، ۱۹۹۵ (میلادی)

آناند تنها شطرنجبازی است که در سه مسابقه با سه شکل متفاوت عنوان قهرمانی جهان را به دست آورده است؛ مسابقه دو نفره، تورنمنت چند نفره و رقابت‌های حذفی که در سال ۲۰۰۰ در تهران با غلبه بر واسیلی شیروف در مسابقه فینال قهرمانی شطرنج جهان فیده که در آن زمان به روش حذفی برگزار می‌شد، به دست آورد.

او یکی از تنها ۴ شطرنجبازی است که به ریتینگ بالاتر از ۲۸۰۰ رسیده است (به همراه بابی فیشر، گری کاسپاروف و وسلین توپالف).

آناند نخستین شطرنجباز از کشوری آسیایی است که قهرمان شطرنج جهان شده و در سال ۱۹۹۳ اولین شطرنجباز از کشوری آسیایی بود که به مسابقه قهرمانی شطرنج جهان (در برابر گری کاسپاروف) راه یافت.

او در ۱۴ سالگی جوانترین استاد بین‌المللی شطرنج هند شد و در ۱۶ سالگی جوانترین قهرمان شطرنج این کشور شد. در ۱۹۸۷ نخستین شطرنجباز هندی شد که به عنوان قهرمان شطرنج جوانان جهان می‌رسد و یک سال بعد اولین استاد بزرگ تاریخ شطرنج این کشور شد.

  آناند :