داوری بین المللی (IA)
فدراسیون
بین‌المللی شطرنج در سال ۱۹۲۴ در پاریس تاسیس شد و الکساندر ریوب ریاست آن
را به عهده
گرفت. وی تا سال ۱۹۴۹ یعنی به مدت ۲۵ سال، سکان هدایت این ورزش
را در دست داشت.
فولکه
روگارد که قبلا نایب رئیس فیده بود در سال ۱۹۴۹ به ریاست فدراسیون جهانی
انتخاب شد. روگارد، دومین رئیس فیده بود که دوران جدیدی را آغاز کرد،
طرح‌های نوینی را به اجرا گذارد و بیش از دو دهه بر فیده حکمرانی کرد. از
جمله طرح‌های روگارد، ابداع عناوین استادی در سال ۱۹۵۰ و عنوان داوری در
سال ۱۹۵۱بود. عناوین استادی شامل ۶ عنوان استادی بزرگ، استادی بین‌المللی و
استادی فیده در دو رده آقایان و خانم‌ها بود و در همان ابتدا عنوان استاد
بزرگی به ۵ نفر حاضر در فینال قهرمانی جهان سال ۱۹۴۸ یعنی باتوینیک،
اسمیسلوف، کِرِس، رِشِفسکی و اویوه اعطاء شد و تا پایان همان سال تعداد
استادان بزرگ به حدود ۳۰ نفر رسید.
الکساندر ریوپ فولکه روگارد ماکس ایوه
فریدریک اولافسون فلورنسیو کامپو مانس کرسان ایلیو مژینوف
داوری
بین‌المللی اما داستانی دیگر داشت. یک سال دیرتر بوجود آمد، برای آقایان و
خانم‌ها مشترک بود و به جای ۳ عنوان فقط یک عنوان را در بر می‌گرفت یعنی
خبری از عناوین داوری بزرگ و داوری فیده (معادل استادی بزرگ و استادی فیده)
نبود.
اولین
افرادی که داور بین‌المللی شدند ۴۳ نفر از ۱۶ کشور مختلف بودند که در این
بین، سهم بعضی از کشورها بیشتر بود مانند شوروی سابق ۷ نفر، انگلیس و هلند ۶
نفر و آمریکا، اسپانیا، سوئد و مجارستان هر کدام ۳ نفر. معروف‌ترین این
افراد: ماکس اویوه، الکساندر کوتوف، میلان ویدمار، آلبرت هوروویتز، ریوب و
روگارد بودند.
تا
پایان دهه ۱۹۵۰ این عنوان به ۱۲۴ نفر اعطاء شد از جمله به فلورنسیو
کامپومانس رییس سابق فدراسیون جهانی. در دهه ۱۹۶۰ هم تعداد داوران
بین‌المللی ۱۲۵ نفر اضافه شدند و به ۲۴۹ نفر رسیدند. در دهه‌های بعد آمار
چنین بود:
طبق
آمار فوق در دهه ۱۹۸۰ بیش از ۵۵۰ نفر به داوران بین‌المللی اضافه شده که
بیشترین تعداد در یک دهه را شامل می‌شود. البته در چند سال اخیر ۲۲۲ عنوان
داوری بین‌المللی اعطاء شده است که میانگینی بیشتر از همه دهه‌های گذشته
دارد. برای عده‌ای نیز در سایت فیده، سال اخذ عنوان مشخص نیست. هم اکنون در
جهان بیش از ۲۱۰۰ داور بین‌المللی وجود دارد.
آمار
سال به سال نیز نکات جالبی در بر دارد. تعداد عناوین اعطاء شده در طول یک
سال تا ۱۹۷۸ همیشه زیر ۲۰ نفر بود (به جز ۳ مورد) ولی از آن سال به بعد
شتاب می‌گیرد بطوری که دیگر کمتر از ۲۰ نفر نمی‌شود (به جز ۴ سال). بیشترین
عنوان داوری در سال ۱۹۸۶ اعطاء شده است با ۹۲ مورد و بعد از آن در سالهای
۱۹۸۸ و ۲۰۱۲ با ۸۷ و ۸۶ مورد. کمترین عنوان داوری اعطاء شده در سالهای
اخیر نیز مربوط به ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸ است که به ترتیب ۱۰ و ۱۵ و ۱۷ مورد بوده
است.
نمودار تعداد عناوین داوری اعطاء شده در سالهای مختلف:
در زیر، نام بعضی از داوران معروف جهان و سال کسب عنوان برای آنها آمده است:
جوانترین
داوران جهان متولد سالهای ۱۹۹۱ و ۱۹۸۹ و ۱۹۸۸ هستند از چین، آرژانتین و
آلمان. طبق قوانین فیده، حداقل سن برای کسب عنوان داوری بین‌المللی ۲۱ سال
میباشد.
جدول
داوران بین‌المللی به تفکیک کشور برای خود وصف جداگانه‌ای دارد. این جدول
نشان می‌دهد که در بین کشورهای عضو فیده، تعداد ۱۲۵ کشور حداقل دارای یک
داور بین‌المللی هستند. از این تعداد، ۱۳ کشور دارای یک داور، ۱۸ کشور
دارای دو داور، ۹ کشور دارای ۳ داور، ۷ کشور دارای ۴ داور هستند و ……
۵۹ کشور دارای ۱۰ داور و بیشتر هستند.
۴۳ کشور دارای ۱۵ داور و بیشتر هستند.
۳۲ کشور دارای ۲۰ داور و بیشتر هستند.
۲۴ کشور دارای ۲۵ داور و بیشتر هستند.
۱۵ کشور دارای ۳۰ داور و بیشتر هستند.
۶
کشور دارای ۵۰ داور و بیشتر هستند و یک کشور یعنی روسیه دارای بیش از یکصد
داور میباشد. کشور ما با ۲۴ داور در جایگاه ۲۵ جهان قرار دارد. قسمتی از
این جدول چنین است:
در
اینجا به مقایسه دیگری می‌پردازم که شاید گویاتر و زیباتر از جدول قبلی
باشد. فیده هر ماه اقدام به انتشار لیست کشورهای برتر جهان از جهت میانگین
ریتینگ ۱۰ نفر اول هر کشور می‌کند به طوری که تعداد استادان بزرگ و استادان
بین‌المللی هر کشور نیز قابل مشاهده است.
در
جدول زیر، این لیست را با لیست کشورها از نظر تعداد داوران بین‌المللی
ترکیب نموده و مقایسه کرده‌ام. ستون ردیف، “جایگاه کشور بر حسب میانگین
ریتینگ” میباشد که در کنار ستون “جایگاه در لیست داوران” قرار داده شده تا
به راحتی بتوان اختلاف را حس کرد. تعداد استادان بزرگ و تعداد داوران
بین‌المللی نیز در کنار هم آمده تا قابل مقایسه باشد.
جدول زیر مربوط به ماه آگوست ۲۰۱۳ است:
در
این جدول، کشور روسیه هم از نظر استاد بزرگ و هم تعداد داور در صدر قرار
دارد ولی بقیه جدول، زیاد متقارن نیست یعنی بعضی کشورها از نظر داور برترند
و بعضی از نظر استاد. کشورهایی که در هر دو مورد جایگاهی کمابیش یکسان
دارند انگشت‌شمارند مانند مجارستان، هلند، بلغارستان و کرواسی.
کشورهای
برتر از نظر تعداد داور: روسیه، هند، اسپانیا، آلمان، صربستان و یونان
هستند. در مقابل، کشورهای برتر لیست ریتینگ: روسیه، اوکراین، چین،
ارمنستان، فرانسه، مجارستان و آمریکا می‌باشند.
قهرمان
المپیاد استانبول یعنی کشور ارمنستان فقط دارای ۱۲ داور است که نصف کشور
ما میباشد. کشور ما با ۲۴ داور در مقابل ۸ استاد در رده ۴۵ لیست ریتینگ و
رده ۲۵ لیست داوران قرار دارد. اولین داور بین‌المللی کشورمان استاد
حسینقلی سالور هستند که در سال ۱۹۷۷ موفق به اخذ این عنوان شدند. مسابقات
زون ۳٫۱ در آن سال در کشور ما برگزار شد و سرداور آن “شانکار روی” از کشور
هند بود ولی بار اصلی زون بر دوش استاد سالور بود و بعد از آن مسابقات برای
ایشان تقاضای داوری بین‌المللی شد که بلافاصله تایید گشت. در سال بعد نیز
شادروان عبدالحسین نوابی که ریاست زون را بر عهده داشتند به این عنوان دست
یافتند.
بعد
از پیروزی انقلاب اسلامی، فدراسیون شطرنج نزدیک به یک دهه تعطیل شد و
لاجرم کسی عنوان داوری بین‌المللی را دریافت نکرد اما پس از بازگشایی
فدراسیون در دوره ریاست آقای سیدمرتضی امامی (اولین رییس فدراسیون شطرنج
جمهوری اسلامی)، آقای کنعان آذر در سال ۱۹۹۳ به عنوان اولین داور
بین‌المللی ایران (بعد از انقلاب) تعیین شدند و در سالهای ۱۹۹۴ و ۱۹۹۵ هم
آقایان مرتضوی و مظفری صاحب این عنوان شدند.
سپس
در دوره اول ریاست مهندس کامبوزیا بر فدراسیون شطرنج، ۱۵ نفر در سالهای
۱۹۹۸ تا ۲۰۰۳ به لیست داوران بین‌المللی ایران اضافه شدند و این تعداد به
۲۰ نفر رسید که بسیار قابل ملاحظه است از جمله آقایان مصلحی (۱۹۹۸)،
پورشاهماری (۱۹۹۹)، اسکندری و نجیب (۲۰۰۰) و پهلوان‌زاده (۲۰۰۲). آنگاه
دوران فترت فرا رسید و تا سال ۲۰۱۰ کسی به نفرات قبلی اضافه نشد. البته در
سال ۲۰۰۸ اولین سمینار داوری فدراسیون جهانی (داوری فیده) در ایران برگزار
شد که ۱۱ نفر همزمان به لیست داوران فیده ایران افزوده شدند و هم اکنون
(آگوست ۲۰۱۳) این تعداد به ۲۳ نفر رسیده است.
در سال ۲۰۱۰ و در دوره دوم ریاست مهندس کامبوزیا، خانم رینا فقیه نوبری صاحب عنوان بین‌المللی شدند.
در سال ۲۰۱۱ آقای مقصود گیاهی، داور بین‌المللی شدند.
و
در سال ۲۰۱۲ آقایان احمد رضایی قلعه و محمدرضا لاجوردی‌زاده این عنوان را
بدست آوردند تا جمع داوران بین‌المللی کشورمان در پایان سال ۲۰۱۲ به ۲۴ نفر
برسد.
جدول زیر، نشان‌دهنده داوران بین‌المللی کشورمان میباشد:
در
کنگره آتی فیده در مهرماه سال جاری در تالین استونی، ۳ نفر به داوران
بین‌المللی کشورمان افزوده می‌شود که عبارتند از: خانم روشنک روشن‌طبری،
دکتر علیرضا موسی‌علی و دکتر امیرعرفان هاشمی.
در حال حاضر در جهان، ۵۳ داور کلاس A و ۷۵ داور کلاس B و ۳۲۹ داور کلاس C وجود دارد و بقیه داوران کلاس D هستند. سطوح و کلاس‌های داوری، داستان خود را دارد که در زمانی دیگر به آن می‌پردازیم.
شایان
ذکر است که هر یک از روسای فیده برای خود طرح‌ها و ابداعاتی داشته‌اند که
باعث رشد و تعالی شطرنج در سطح جهان شده است از جمله سومین رییس فیده و
قهرمان اسبق جهان دکتر ماکس اویوه، طرح درجه‌بندی بازیکنان یا همان ریتینگ
را ابداع کرد و رییس فعلی فیده یعنی کرسان ایلیومژینوف نیز عناوین مختلف
مربیگری بین‌المللی و عنوان داوری فیده را ابداع نمود. ناگفته نماند که
چهارمین رئیس فدراسیون جهانی، استاد بزرگ فریدریک اولافسون از کشور ایسلند
بود که طی سالهای ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۲ در این مقام قرار داشت.
در
پایان، مراتب امتنان خود را از همه عزیزانی که در نگارش این مطلب یاریم
داده‌اند ابراز می‌دارم بخصوص آقایان مظفری و نجیب. تشکر ویژه از استاد
سالور که با بررسی دقیق متن و معرفی کتاب Fide Golden Book دروازه‌ی اطلاعات تاریخی شطرنج را به روی من گشودند. استاد همانند گذشته، برترین هستند.
سیدمحمدرضا لاجوردی‌زاده – قم
داوران بین‌المللی شطرنج از راست: سالور، لاجوردی، مظفری و کنعان‌آذر
فرهنگسرای بهمن – زمستان ۱۳۷۳
«داور
باید بهتر از هر کس دیگر موارد شبهه را بشناسد و
بیش از همه به دلیل و
برهان، متکی باشد. از مراجعه
افراد، کمتر از همه ملول شود. در کشف حقیقت،
شکیباتر از همه باشد و چون حکم برایش آشکار شد،
قاطعانه رای دهد»
منبع : شطرنجباز
:: موضوعات مرتبط:
داوری بین المللی (IA)
