کتابی که همه شطرنجبازان باید بخوانند !!
شطرنج به عنوان یک «علم ، هنر ، ورزش» پیشینه ای بیش از 500 سال کار علمی دارد . این کارهای علمی مثل بقیه علوم در کتاب ها و نشریات بازتاب داده می شود و اساتید مختلف روی تجربیات دیگران کار می کنند تا خود بتوانند نکته یا مطلب جدیدی را بدست آورده و بسط دهند . در این میان فقط عدّه قلیلی موفق می شوند تا تولید کننده و نظریه پرداز شوند . در مسیر علوم مختلف هر چقدر جلوتر می رویم ، نظریه پردازی سخت تر می شود ، چون تأملّات اساتید قبلی جا برای تولید جدید را تنگ تر و پیچیده تر می کند . در میان شطرنج بازان و مربیان بزرگ در سال های اخیر ، آرتور یوسوپف یکی از مطرح ترین آن هاست که موفق شده در چند سال اخیر با نشر 9 کتاب در سه مجموعه سه جلدی کاری بس سترگ را در مسیر نظریه پردازی شطرنج انجام دهد .
بد نیست بدانید ما هر چند در رشته های دیگر ورزشی و حتی بسیاری از علوم انسانی نتوانسته ایم بروز باشیم ، امّا بطور نسبی در شطرنج با وجود مترجمین خوب توانسته ایم این خلأ را بطور نسبی پُر کنیم . بی تردید استاد مرتضوی یکی از این مترجمین بسیار کوشاست که با ترجمه جلد اول این مجموعه و در آینده بقیه جلدها خدمتی بزرگ را به جامعه شطرنجی ما کرده اند . در زیر معرفی اجمالی از این کتاب را مشاهده می فرمایید . بنده به همه بچه های کلاس توصیه اکید می کنم که اگر می توانید حتماً این کتاب فوق العاده را تهیه و هفته ای یک درس آن را به دقت مطالعه کنید .
امّا چرا گفتم کتابی برای همه شطرنجبازان ، چون این کتاب جلد اوّل از سری اوّل این مجموعه است که برای آماتورهاست ! دلیلش این است که جناب میشا (میخائیل تال از قهرمانان بزرگ شطرنج جهان) در جایی که ازش خواسته بودند بگوید چه برنامه شطرنجی را استفاده می کند ؟ گفته بود : یکی از برنامه هایی که برای مبتدیان است و گفته بود این برنامه در عین سادگی درس های آموزنده بسیاری دارد !!!
پس بیایید از این درس های آموزنده لذت ببریم .
این هم معرفی اجمالی کتاب :
برای شروع بد نیست نگاهی کنیم به چند جمله:
1 - قهرمانان مظهر توانایی‌های یک ملت هستند و به همین علت، اعتمادبه‌نفس و اعتماد ملی مردم را افزایش می‌دهند.
2 - باید برخی رشته‌‌ها که در داخل، دارای ریشه‌ی تاریخی و تجربه‌ی کافی است، مورد اهتمام و سرمایه‌گذاری بیشتری قرار گیرد.
3 - باید بر روی قواعد علمیِ رشته‌های ورزشی و تحقیقات علمی در این خصوص، توجه ویژه‌ای شود و فقط به تحقیقات علمی خارجی اکتفا نشود.
4 - وقتی متخصصان و صاحب‌نظران جوان ما توانایی دستیابی به موفقیت‌های بزرگ و خیره‌کننده در حوزه‌های پیچیده‌ی علمی را دارند، قطعاً در عرصه‌ی ورزش نیز توانایی تحقیقات علمی و ارائه‌ی نظریه‌های نو را خواهند داشت.
این 4 جمله بخشی از بیانات مقام معظم رهبری (مدظله العالی)در تاریخ 21 / 12 / 1391 و در جمع قهرمانان المپیک و پارا المپیک است . بد نیست یادآوری کنیم که شطرنج از تاریخی ترین و باسابقه ترین رشته های فکری / ورزشی در ایران همیشه سربلند است . چه پیدایش شطرنج را از هند بدانیم و چه از ایران ، مهم این است که بسط شطرنج در سطح جهانی از ایران بعد از اسلام بوده و به واسطه فتوحات اسلامی به کشورهای اروپایی رفته است . استفاده بزرگان ادب و دین پارسی از اصطلاحات و نوع حرکات مهره های شطرنج نشان دهنده اینست که نه تنها آن ها با این رشته آشنا بودند ، بلکه برای انتقال بعضی مفاهیم معرفتی ، ادبیاتی بهتر از الفاظ این رشته را کاربردی و رسا نمی دانستند.
نکته دیگری که در باره این رشته می توان گفت اینست که یادگیری این رشته در فکر و روش تفکر و یادگیری علمی انسان نقشی بسزا دارد . علاوه بر اینها باید متذکر شویم که اصلاً شطرنج یک «علم ، هنر ، ورزش» است که قدرش و فواید آن کمتر مورد توجه قرار گرفته و اگر دست اندرکاران تعلیم و تربیت یکبار با نگاهی منصفانه و عالمانه ، بررسی معقولی پیرامون آن داشته باشند خود اذعان می کنند که این رشته در پرورش و رشد عقلانی / شخصیتی انسان تأثیری کم نظیر دارد . سخن دراین باره بسیار است و مجالی دیگر را طلب می کند ، ولی فقط و فقط برای روشن شدن یک ابهام باید پرسید : چرا رسانه ها بالاخص رسانه ملّی از کنار افتخارات و موفقیت های این رشته ورزشی براحتی می گذرد ؟! البته قبول دارم که بعضی رشته ها و موارد دیگر مثل : موفقیت های سینمایی ، ادبی و ... نیز مظلوم واقع می شوند و برخورد درستی با آن ها نمی شود ، امّا اگر شما سری به اخبار موفقیت های شطرنجی در چند سال اخیر بیاندازید متوجه می شوید که این رشته و مورد یکی از مظلوم ترین موارد این سلسله است . حال سؤال اینست که این عدم توجه از کم کاری فدراسیون شطرنج است یا رسانه ها ؟ در هر صورت یادمان نرود که : «قهرمانان مظهر توانایی‌های یک ملت هستند» و عدم انعکاس اخبار موفقیت های قهرمانان ؛ یعنی نفی توانایی های یک ملّت و این خسارت کمی نیست!!!
نکته مهم دیگر اینست که ورزش در کشور ما کمتر از زاویه علم و علمی و آکادمیک دیده شده است . یادم نمی رود وقتی دانمارک سال ها قبل قهرمان فوتبال اروپا شد ، در مصاحبه ها آمده بود که یکی از دلایل موفقیشان استفاده و گوش کردن به حرف های روانشناس ورزشی تیم بوده است . با این حال هنوزم که هنوز است ما کمتر از این نکات بهره می بریم . برای مثالی دیگر می توان از کشتی نام برد که یکروز قهرمان جهانیم و یک وقت جزء سه تیم برتر هم نیستیم ! براستی چرا ؟ باز هم یادم نمی رود زمانیکه کشتی کار می کردم یکی از مربیان می گفت : از مربیان شوروی شنیدم که اگر ما استعدادهای شما را داشتیم ، برای سال ها اجازه نمی دادیم قهرمانی از دست مان برود . مقوله ارتباط علم و ورزش و نسبتشان در کشور ما چیزی شبیه مقوله علم و صنعت است !! یعنی بدون ارتباط این دو اصلاً حرکت کردن یک نوع اشتباه محسوب می شود و ما داریم سال ها این اشتباه را مرتکب می شویم . امّا این مشکل در رشته شطرنج بخاطر ماهیت آن کمتر اتفاق می افتد . یک شطرنجباز بدون دانش و علم لازم اصلاً امکان ندارد پیشرفت داشته باشد . هر شطرنجبازی براحتی می داند که هر چند مهارت یکی از مهمترین عوامل رشد در ورزش و این رشته است ، امّا مهارت در چه چیزی و چگونه بسیار مهم تر و اساسی تر است . این همان کاری است و همان عاملی است که با بررسی های علمی بدست می آید.
برای رسیدن به استفاده از دیدگاه های علمی در ورزش علاوه بر تصمیم جدی و روشمندانه در این زمینه باید بدانیم که استفاده از تجربیات دیگران می تواند بسیار کار را زودتر به ثمر برساند . در واقع تجربه راه میانبری است که ما را از خطاهای احتمالی و همچنین تکرار گذشته ها بشکلی بیهوده مصون می دارد . در همین راستا در تمام رشته های ورزشی من جمله شطرنج استفاده از آثار محققانه و روزآمد از مهمترین کارهایی است که باعث ارتقاء نگاه ها و کارهای در حال اجرا در ورزش می شود و مسیر تأمّل ، تحقیق و پژوهش در زمینه های مختلف ورزشی را فراهم می کند . نکته قابل تأمل در اینجا اینست که باید دقت کنیم تا دچار آسیبی جدی که اکنون در علوم انسانی گریبانگیر آن هستیم نشویم ! از مهمترین آسیب ها پرداختن و توجه به آثاری در این زمینه است که تاریخ مصرف آن ها گذشته و یا ردیه های فراوان بر آن نوشته شده و دیگر از دور رقابت در عرصه علمی ، کنار گذاشته شده یا اگر هم چنین نیست آنقدر روش ها و بررسی ها و نمونه های بهتر و جدیدتر از آن آمده است که دیگر آن اثر بوی کهنگی می دهد.
اگر ما بتوانیم از این آسیب پرهیز نماییم آنوقت ترجمه آثار برجسته و استفاده از تجربیات بزرگان و تئوریسین های بزرگ جهانی باعث می شود ما نیمی از راه را طی نماییم و برای رسیدن به تولید نظریات نو تنها نیاز به تفکر محققانه جمعی داریم که این یکی دیگر به همت ما برمی گردد و هماهنگی های لازم که باید توسط فدراسیون ها و دغدغه مندان رشته های ورزشی که نقش بزرگتری مجموعه ها را دارند هدایت شود.
با توجه به مقدمه ای که بیان شد ، باید گفت در رشته شطرنج به تازگی کتابی ترجمه و منتشر شده است که کاملاً مصداق توضیحات بالا می باشد . آرتور یوسوپف روسی ، مقیم آلمان ، از برجسته ترین شطرنجبازان دو دهه آخر قرن گذشته ، سال ها مرد شماره 3 شطرنج جهان بعد از کاسپاروف و کارپف بوده است . او علاوه براین در کنار مارک دوورتسکی ، برجسته ترین تئوریسین تاریخ شطرنج ، سال مربی بسیاری از استادان شطرنج و در رأس آن ها ویسواناتان آناند ، معروف به ببر مَدرَس و ویشی ، قهرمان حال حاضر جهان که آبان ماه امسال قرار است در مقابل کارلسن نروژی از عنوان خود دفاع کند ، می باشد.
یوسوپف علاوه بر همکاری با دوورتسکی در خلق آثار بسیار ارزشمند مکتوب ، خود از چند سال قبل با انتشار کتاب های آموزشی 9 گانه :
«شطرنج خود را بسازید3 (Buld up your chess) «جلد
«شطرنج خود را پیشرفت دهید3 (Boost your chess) «جلد
«شطرنج خود را متحوّل کنید»3 (Chess Evolution) جلد
جایگاهی ویژه در بین نظریه پردازان تاریخ شطرنج پیدا کرد ، تا جایی که مدال بلیافسکی فدراسیون جهانی شطرنج را بالاتر از کاسپاروف و دوورتسکی ، به خود اختصاص داد . این مجموعه کتاب ها اکنون به عنوان معتبرترین کتاب های آموزشی توسط مربیان بزرگ تدریس می شوند و اعتبارش روز به روز بیشتر می گردد.
با این توضیحات شاید بتوان گفت یکی از مهمترین کارهای فدراسیون ترجمه و در اختیار قرار دادن همین مجموعه نفیس برای مربیان شطرنج و بازیکنان مستعد باشد . استاد سید کاظم مرتضوی از پیشکسوتان و مربیان و مترجمین و فعالین شطرنج اکنون جلد اول از این مجموعه را ترجمه و چاپ نموده اند . ایشان که سال ها مربی رده های سنی ایران هستند و در سال های دور گذشته مربی گری رده های سنی کشور فرانسه را برعهده داشتند قبلاً کتاب «راه استادی در شطرنج» را با همکاری استاد علی بهروزی ترجمه کرده بودند و همچنین دو کتاب بسیار ارزشمند «تئوری های بنیادین در شطرنج» و «درس های آخربازی» را گردآوری و تألیف نموده بودند ، اکنون با این کار که قرار است ادامه یافته و بقیه جلدهای این مجموعه را نیز در آینده نزدیک منتشر کنند ، براستی خدمتی بزرگ به جامعه ورزشی کشور بالاخص شطرنج نموده اند . در کنار این فعالیت ها استاد مرتضوی بیش از 23 سال است که مجله ماهنامه شطرنج را با تمام مشکلات و پستی و بلندی های مطبوعات بصورت خصوصی منتشر می کنند.
این کتاب 288 صفحه ای که علاوه بر مقدمه یوسوپف و مترجم ، مقدمه کوتاهی از آناند ، قهرمان حال حاضر شطرنج جهان ، را دارد در 24 فصل و یک خاتمه (تمرین های نهایی) تنظیم شده است . در هر فصل بعد از بیان نکات مبنایی و اشاره های بسیار استادانه 12 تمرین قرار داده شده است . در هر تمرین سادگی یا مشکل بودن آن مشخص شده و در قسمت جواب ها برای هر بخش از جواب امتیازی قرار داده شده و بعد از جمع امتیازات مشخص می گردد که باید فصل بعدی تدریس شود یا همین فصل مرور و بازخوانی گردد . بعضی از فصل های کتاب عبارتند از : مضمون های ماتی ، اصول پایه در مرحله شروع بازی ، ارزش سوارها ، مرکز نشاندن سوارها ، حمله دوگانه ، ترکیب ها ، نقاط ضعف ، ستون باز و پایگاه و ... . امیدواریم در آینده نزدیک شاهد انتشار بقیه جلدهای این مجموعه نفیس باشیم و با ترجمه آن مواد خام تولید نظریات نو در آموزش و رشد شطرنج کشور را در اختیار مربیان برجسته ایرانی ببینیم.
در پایان بد نیست به یک عبارت کوتاه از کتاب توجه کنیم : «اگر ما در شرایط خیلی بدی قرار بگیریم یا در وضعیتی کاملاً نومیدانه ، نباید به سرعت به شکست تن دهیم . ما باید به آخرین حربه دفاعی بیندیشیم ...» . کتاب «دیدگاه های نو در شطرنج ، شطرنج خود را بسازید ، ج1» را انتشارات شباهنگ با همکاری ماهنامه شطرنج در 288 صفحه با قیمت 9500 تومان منتشر نموده است .
با آرزوی موفقیت های بیشتر برای همه مترجمین محترم شطرنجی بالاخص استاد مرتضوی
منبع : وبلاگ دردسرهای جادوی 64 تایی
:: موضوعات مرتبط:
کتابی که همه شطرنجبازان باید بخوانند !!
