مارچ 2012-بخش اول
دست نوشته های یک داور شطرنج؛  من داور خود بودم !!

شطرنج امروز نه تنها در زمینه مسائل آموزشی و مربیگری دارای اهمیت است و همه ساله مطالب متنوع و نویی در این زمینه منتشر می شود بلکه یکی دیگر از جنبه های آموزشی و مهم شطرنج که کاربرد و هواخواه بسیاری به خصوص در کشور عزیزمان،ایران دارد، بحث داوری شطرنج می باشد.هر ساله کتاب قوانین شطرنج با ویرایش و اصلاحیه جدید راهی بازار می شود اما باید اذعان کرد که این کتاب  تنها در برگیرنده قوانین کلی شطرنج است و هنگامی که این قوانین در مرحله عمل قرار می گیرند مسائلی بغرنح را پیش می آوردند که نه تنها بازیکنان بلکه بسیاری از داوران در مواجهه با اجرای قوانین برداشتهای گوناگونی از آنها استنباط می کنند."گرت گیسن" داور شناخته شده شطرنج جهان که قضاوتهای وی در مسابقات بسیار بزرگی در یاد و خاطره علاقمندان به شطرنج حک شده است در سلسله مقالاتی در پایگاه خبری آموزشی کافه شطرنج به سوالات علاقمندان به داوری شطرنج از سرتاسر جهان پاسخ می دهد که در ادامه مطلب برگردان جدیدترین بخش از آن که در ماه مارچ جاری منتشر شده است را ملاحظه می فرمایید.

 

 

دست نوشته های یک داور شطرنج - مارچ 2012 (بخش اول)

به قلم: "گیرت گیسن" /  مترجم: غلامرضا خواجویی نژاد /  زیر نظر:  دکتر علیرضا مو سیعلی داور فدراسیون جهانی شطرنج

 

سوال: سلام "گیرت" من سوالی با استناد به ماده 8.7 از قوانین شطرنج دارم:

 

"در پایان بازی هر دو بازیکن باید هر دو برگه ثبت حرکات را با درج نتیجه بازی امضاء نمایند.این نتیجه حتی در صورتی که اشتباه باشد پا بر جا می ماند،مگر آنکه داور طور دیگری تصمیم بگیرد."

 

در این بازی که مد نظر است کنترل زمانی به صورت 90 دقیقه برای انجام 30 حرکت به اضافه 60 دقیقه برای انتهای بازی که پایان این بازی  به روش سریع تمام شد،منظور می شود.سفید که در این بازی در تنگی وقت نیست،حرکت سی ام  خود را انجام می دهد.سیاه که تنها چند ثانیه وقت دارد حرکتش را انجام می دهد و ساعت را می زند.ساعت استفاده شده در این بازی دیجیتالی است.اکنون سفید باید حرکت سی و یکم خود را را انجام دهد.او ناگهان متوجه می شود  60 دقیقه به  زمان هر یک از بازیکنان افزوده شده است. همچنین نمایشگر ساعت سیاه در این لحظه نماد پرچم چشمک زن را نمایش می دهد،سفید اعای پیروزی می کند چرا که به عقیده او سیاه از محدوده زمانی تخطی کرده است.

 

فردی که او را آقای "الف" می نامیم در این لحظه دخالت می کند.بازیکن سفید فکر می کند که او داور است چرا که در دو دور قبلی او قرعه کشی مسابقات،اعلام قرعه مسابقات ،اعلام شرع مسابقات و سایر موارد مربوط به داوری را انجام میداده است .وی رو به بازیکنان می گوید:  سیاه  از محدوده کنترل زمانی تخطی نکرده است و با آنکه ساعت وقت اضافه شده به ساعت سیاه را نمایش می دهد و علاوه بر این علامت چشمک زن پرچم ساعت سیاه نمایش داده می شود اما این امر به منزله اثبات تخطی سیاه از محدوده کنترل زمانی نیست.آقای "الف" اصرار دارد بر اینکه این امراز ویژگیهای ساختاری ساعتهای دیجیتالی است و نمی توان بر اساس آن ثابت کرد که از محدوده کنترل زمانی تخطی انجام شده است. بازیکن سفید هنوز فکر می کند که آقای "الف" داور مسابقات است و از نحوه کار ساعتهای دیجیتالی آگاهی دارد.در نتیجه بازی را ادامه می دهد و پس از چندین حرکت دو بازیکن به تساوی توافق می کنند.

 

سفید نتیجه بازی را به صورت (½-½) در برگه ثبت بازی درج می کند اما آن را به امضاء نمی رساند،چرا که با ادامه بازی موافق نبوده است.چند دقیقه بعد در گفتگویی در حضور داور واقعی بازی،"آقای الف" و بازیکن سفید مشخص می شود که "آقای الف" داور نبوده و داور رسمی بازی (که او را "آقای ب" می نامیم) در اتاقی دیگر و بیرون از سالن مسابقه در نقش فروشنده بار حضور داشته است!!.

در این بحث عنوان می شود که ساعت بازی تعداد شمارش حرکات را نشان نمی دهد بنابراین، بازیکن سفید که در حقیقت ادعای درستی کرده بوده  است،نتیجه تساوی را به عنوان نتیجه بازی نپذیرفته و ادعای برد می کند."آقای ب" به دقت به گفته های بازیکن سفید گوش می دهد و تصمیمش را در مورد بازی به تعویق می اندازد.

 

دو هفته بعد او تصمیمش را اعلام می کند: تساوی! . دلیل آن: چونکه بازیکن سفید نتیجه را در برگه ثبت بازی درج نموده است و اینکه او برگه ثبت را به امضاء نرسانده به سرنوشت نتیجه بازی مربوط نمی شود. در حقیقت بازیکن سفید به دلیل اینکه از داور رسمی مسابقه که در قبال وی مسوول می باشد، کمک نگرفته است ،لذا ادعایش پذیرفته نیست و همچنین سفید تنها در این مورد که داور در آن زمان در سالن حضور نداشته و "آقای الف" اطلاعات غلط  در مورد کارکرد ساعت به وی داده، به بحث پرداخته است.

 

سوال اول:   آیا اینکه سفید برگه ثبت بازی را امضاء نکرده ربطی به سرنوشت نتیجه پیدا نمی کند؟

 

سوال دوم: فرض می کنیم که سفید برگه ثبت را امضاء کرده و ادعا می کند که مجبور به ادامه بازی پس از ادعای اولش  بوده است،آیا هنوز ادعای  برد او پا برجا می باشد؟

 

به عقیده من بسیاری از بازیکنان و داوران از کارکرد ساعتهای دیجیتالی آگاهی کافی ندارند.با تقدیم احترام "گانتر دلین از بلژیک."

 

پاسخ سوال اول: حقیقت این است که به عقیده من، وقت بازیکن سیاه پیش از آنکه تکمه ساعت را بزند، افتاده است.آیا او بازنده شده است؟ بله همینطور است.به خاطر اینکه او حرکت سی امش را انجام داده اما حرکت سی امش تکمیل نشده، چرا که حریف ادعای افتادن وقت حریف را نموده و بنا براین بازنده است.من نظر شما را به ماده 6.9 از قوانین شطرنج جلب می کنم:

 

"غیر از موارد مشمول ماده های 1-5( الف) و (ب)  یا 2-5 (الف) و (ب) و (ج) ،اگر بازیکنی تعداد حرکت های مقرر را در زمان مشخص شده انجام نداده باشد،بازی را باخته است.اما اگر پوزوسیون طوری باشد که حریف نتواند شاه را با هیچ سلسله حرکات قانونی ممکن کیش و مات کند،بازی مساوی است."

 

     این بند قانونی بدین معنی است که تنها کافی نیست که شما حرکتی که به محدودیت زمانی پایان می دهد را انجام دهید بلکه باید تکمه ساعت را زده باشید.تنها در مورد کیش مات و یا پات نیازی به زدن تکمه ساعت نمی باشد به خاطر اینکه کیش و مات و پات فوراً به بازی خاتمه می دهد.

 

همچنین بسیار واضح است که دخالتهای آقای "الف" قانونی نبوده است ،اما این کاملاً قابل فهم است که بازیکن سفید او را به عنوان داور و مسوول برگزاری قبول داشته است و بر همین اساس تصمیم گیری کرده است.

 

این دراغلب موارد اتفاق می افتد که بازیکنان تصمیمات یک داور را به آسانی قبول می کنند چرا که آنها اعتقاد دارند که داوران قوانین را به صورت کامل میدانند و در نتیجه بر همین اساس به بازی ادامه می دهند.

 

در این بازی بازیکنان به بازی ادامه داده اند.بازیکن نتیجه این بازی را به عنوان تساوی تایید کرده است.اما از امضاء آن به نشانه اعتراض به تصمیم داور امتناع نموده است.به عقیده من او با این عمل  نشان داده است که هنوز  با تصمیم اتخاذ شده موافق نیست.

با در نظر گرفتن این نکته که فردی غیر مسوول در این مورد دخالت کرده و در حالی که داور مسابقه در سالن حضور نداشته و با توجه به اینکه بازیکن درست پس از بازی اعتراض نموده است، به عقیده من پر واضح است که باید ادعای وی را  پا برجا دانست.

 

پاسخ سوال دوم: مدتهای مدیدی بر این عقیده بودم که هنگامی نتیجه بازی پا بر جا می ماند که بازیکنان برگه ثبت بازی را به امضاء برسانند،اما اکنون بر این امر که همیشه اینگونه باید باشد،نیستم.بگذارید این موردی را که شما اظهار نموده اید مورد بررسی قرار دهیم.به عقیده من منطقی است که به همین روش دراین  مورد تصمیم گیری کرد به شرط اینکه بازیکن درست پس از بازی اعتراض کرده باشد.در غیر این صورت اوضاع بغرنج می شود.

 

سوال: آقای "گیرت" عزیز من یک داور محلی در منطقه "باواریا" در آلمان هستم.در جلسه مباحثه کمیسیون داوران فدراسیون شطرنج آلمان موضوعی که در ذیل خواهد آمد را مطرح کردم و شرکت کنندگان در جلسه (که در بین آنها چندین داور ملی حضور داشت) هر یک موضع متفاوتی درقبال آن داشتند.تصمیم شما در این مورد در صورتی که شما داور بودید و شاهد اتفاقات پیرامون آن بودید، چیست؟(در این مورد کنترل زمانی به صورت 2 ساعت برای 40 حرکت به اضافه 1 ساعت برای باقی بازی بود با ذکر این نکته که شما می توانید آن را به کنترل زمانیهای دیگر هم بسط دهید) 

 

1. سفید حرکت چهلم را انجام می دهد و ساعت را می زند.

2. سیاه که در تنگی وقت شدید است حرکت چهلمش را انجام می دهد اما ساعت را نمی زند.(فراموش می کند و یا با توجه به عمل حریف که در بند سوم می آید متعهد به زدن ساعت نیست)

3. سیاه حرکت چهل و یکم خود را انجام می دهد ( با توجه به اینکه سیاه ساعتش را نزده در نتیجه نیازی به زدن ساعت در بند دوم نمی باشد)

4.  پرچم سیاه می افتد.

 

تمامی این صحنه ها توسط داور مشاهده می شود.

 

سوال اول: آیا سیاه با توجه به بند 6.9 بر اساس افتادن زمان ساعتش بازنده میشود؟ وی حرکت چهلمش را کامل نکرده است.

 

سوال دوم: یک مثال دیگر: میان بخشهای  سوم و چهارم، سیاه حرکت چهل و یکم را انجام می دهد ما قبل از زدن ساعت پرچم ساعتش می افتد.(بند چهارم).آیا او در اینجا با توجه به ماده قانونی 6.9 از قوانین شطرنج به دلیل افتادن وقتش بازنده است؟ با توجه به اینکه او حرکت سی و نهمش را کامل کرده است.

با تشکر فراوان: "جورج ویسبورد از آلمان".

 

پاسخ سوال اول:  شما اظهار داشتید که داور تمامی این صحنه ها را شاهد بوده است .با توجه به این امر من نظر شما را به ماده 6.9 از قوانین شطرنج جلب می کنم:

 

"پرچم هنگامی افتاده محسوب می شود که یا داور این امر را مشاهده کند و یا یکی از دو بازیکن به درستی مدعی افتادن پرچم شود."

 

 

بازیکن سیاه حرکت چهلمش را کامل نکرده است و لذا نتوانسته از محدوده زمانی اول به سلامت عبور کند.اگر داور چنین صحنه ای را شاهد باشد باید کارش را به درستی انجام دهد و با دخالت در بازی اعلام کند که بازیکن نتوانسته محدوده زمانی را پشت سر بگذارد و در نتیجه بازنده است.

 

پاسخ سوال دوم:  دوباره اگر داور بخواهد کارش را به درستی انجام دهد باید همانطور که در پاسخ سوال اول گفتم عمل کند.

اما اوضاع در صورتی که داور شاهد افتادن پرچم نباشد فرق می کند و بازیکن سیاه حرکت چهلمش را انحام داده و یا حریف ادعایی در این مورد نکرده باشد. در این وضعیت مشخص نیست که چه هنگام افتادن پرچم اتفاق افتاده است.

اگر داور در این صحنه شاهد افتادن پرچم پس از حرکت چهلم یکم سفید باشد و یا حریف پس از انجام حرکت چهل و یکم، ادعای افتادن پرچم ساعت را بکند دراین صورت باید بازی ادامه یابد.

 

در ضمن اذعان شاهدان را در این مورد نمی توان ملاک قرار داد حتی اگر آن شاهدان مورد اطمینان ترین باشند.ماده قانونی 6.8 را مطالعه نمایید.

 

سوال:  در یکی از بازیهایی که من به تازگی انجام دادم،حریف من شاهش را از خانهe1   به خانهd1  حرکت داد.پس از چند دقیقه در حالی که به نظر می رسید دچار فراموشی شده است چنین کرد:

 

1) شاهش را لمس نمود و از خانهd1   به خانهb1   حرکت داد.

2) رخش را از خانهa1     بهc1   حرکت داد.

(3  ساعت را زد.

در این هنگام من با لحن مهربانی به او هشدار دادم که او شاهش را قبلاً حرکت داده است و در نتیجه نمی تواند قلعه برود..او حرکتش را برگرداند و من به دلیل اینکه نوبت حرکت با او بود و ساعت من در حال کار کردن بود، ساعت را زدم.سپس من به او هشدار دادم که چون شاه را لمس نموده لذا باید با آن حرکت کند.

 

آیا ادعای من در مورد حرکت حریف با شاه به خاطر لمس آن صحیح بوده است؟ و یا چون قصد او انجام حرکت شاه-قلعه بوده و چون این یک حرکت قانونی نبوده است و درحالی که قصدش انجام حرکت با شاه نبوده،  آیا او مجاز به انجام حرکتی دیگر می باشد؟"جف لوین" از آمریکا

 

پاسخ: بله ادعای شما صحیح و حق با شما در مورد انجام حرکت حریف با شاه به دلیل لمس آن می باشد.باید توجه داشت که اگر او حرکتی قانونی با شاه نداشته باشد لذا باید حرکت قانونی دیگر را انجام دهد.اما در اینجا باید نکته دیگری را عنوان کنم و اینکه من با داوران و یا بازیکنانی که عقیده دارند که در چنین وضعیتی که بازیکن به شاه و رخ به منظور انجام حرکت شاه- قلعه که مجاز به انجام آن نبوده است دست زده و همچنین برای انجام حرکت مجازی دیگر با شاه هم مجاز به انجام حرکت نیست، لذا باید به دلیل لمس رخ با این مهره حرکت کند، موافق نبستم چرا که بازیکن قصد انجام حرکت شاه-قلعه را داشته و این حرکت با لمس شاه آغاز می شود و لمس رخ را نباید مد نظر قرار داد.

:: موضوعات مرتبط: دست نوشته های یک داور شطرنج 1