کارنامه واسیلی اسمیسلوف ، هفتمین قهرمان شطرنج جهان
به بهانه سالروز درگذشت واسیلی اسمیسلوف، هفتمین قهرمان شطرنج جهان
به قلم محمد ابراهیم زاده معاون آموزشی مرکز علمی و کاربردی فدراسیون شطرنج
کارنامه واسیلی اسمیسلوف ، هفتمین قهرمان شطرنج جهان
واسیلی اسمیسلوف ، در 24 مارس 1921 در مسکو به دنیا آمد. او قهرمان شطرنج جهان از سال 1957 الی 1958 و کاندیدای قهرمانی جهان در سالهای 1948، 1950، 1953، 1956، 1959، 1965، 1983 و 1985 بوده است.
پدرش Osipovich Smyslov که مهندس کارخانه اتومبیل سازی مسکو و خود بازیکنی قوی بود در شش سالگی نسخه ای از کتاب "بهترین بازیهای من" الکساندر آلخین چهارمین قهرمان جهان را به او داد و همین آغاز علاقمندی واسیلی به شطرنج بود.
اسمیسلوف جوان به تدریج شیفته "مسائل و بررسی های شطرنج" گردید و ظرافت فکر و ذوق طراحان در وی تاثیری عمیق بجای گذاشت و می توان گفت که پایه های قدرت وی در آخر بازی از همان زمان استوار شد.
دیدن دو قهرمان افسانه ای تاریخ شطرنج – امانوئل لاسکر و خوزه رائول کاپابلانکا – در جریان مسابقه مسکو (1935)، انگیزه و تلاش وی را برای پیشرفت در این رشته مضاعف کرد.
آغاز راه تلاش این قهرمان فقید در طول عمر پربار خود فتوحات متعددی داشته است که ذکر تمامی آنها در این نوشتار مقدور نیست.
در سال 1938 مسابقات قهرمانی جوانان شوروی را در 17 سالگی فتح کرد و در همان سال در مسابقات قهرمانی مسکو مشترکاً به مقام اول دست یافت.
در سال 1940 او در دوازدهمین دوره قهرمانی شوروی نمایشی استثنایی داشت و به مقام سوم رسید. (باتوینیک ششم شد!) فدراسیون شطرنج اتحاد شوروی این مسابقات را کافی ندانست و در یک اقدام بی سابقه و در واقع با هدف کمک به باتوینیک! تورنمنت دیگری را پس از این مسابقه بین شش نفر اول تحت عنوان قهرمانی قطعی شوروی! برگزار نمود که یکی از قویترین تورنمنت های تاریخ شطرنج به شمار می رود.
در این تورنمنت باتوینیک، کرس، اسمیسلوف، بولسلاوسکی، بونداروسکی و لیلیانتال شرکت داشتند که هر بازیکن می بایست چهاربار با هر حریفش روبرو شود. در پایان اسمیسلوف پس از باتوینیک و کرس به مقام سوم دست یافت و عنوان جوانترین استادبزرگ تاریخ شطرنج را به خود اختصاص داد که این موفقیتی بسیار نادر در آن زمان به شمار می رفت.
جنگ جهانی دوم موجب تعطیلی بسیاری از تورنمنت ها شده بود اما هر از گاهی برخی تورنمنت ها برگزار می شد. اسمیسلوف قهرمانی مسکو را در سال 1942 فتح نمود و در مسابقه قهرمانی شوروی در سال 1943 مشترکاً سوم و در 1944 دوم شد.
سطح شطرنج در شوروی آن قدر با مابقی جهان اختلاف داشت که فدراسیون بین المللی فیده، مسابقات قهرمانی شوروی را به عنوان یک "زون" واحد به رسمیت بشناسد! نفرات برتر قهرمانی شوروی مستقیماً به مسابقه اینترزونال (بین منطقه ای) راه یافته و پای در مسیر رقابتهای قهرمانی جهان می گذاشتند. میخائیل باتوینیک و میخائیل تال ، ششمین و هشتمین قهرمانان شطرنج جهان با شش بار قهرمانی، رکورددار پیروزی در این مسابقات اند و اسمیسلوف دوبار این مسابقات را فتح کرده است.
در راه قهرمانی جهان
پس از درگذشت الکساندر آلخین قهرمان وقت جهان در سال 1946، فدراسیون بین المللی شطرنج برای تعیین جانشین او مسابقه ای را با دعوت از پنج بازیکن برتر جهان در سال 1948 در لاهه ترتیب داد. ماکس ایوه هلندی، ساموئل رشوسکی آمریکایی و سه بازیکن روس به نام های پاول کرس، میخائیل باتوینیک و اسمیسلوف شرکت کنندگان در این رویداد تاریخی بودند.
انتخاب اسمیسلوف برای حضور در این مسابقه مهم با مخالفت هایی همراه شد و منتقدین، سوابق او و حتی عنوان سومی اش در گرونینگن (1946) را کافی نمی دانستند. مشابه مخالفت هایی که برای حضور پیلزبوری در مسابقه معتبر هاستینگز (1895) و کاپابلانکا در سن سباستین (1911) به عمل آمد. هم پیلزبوری و هم کاپابلانکا در آن مسابقات به عنوان قهرمانی دست یافتند و اسمیسلوف نیز در لاهه پس از باتوینیک به مقام دوم رسید و پاسخ انتقادات را به شایستگی بر روی "64 خانه صفحه شطرنج" داد ...
با کسب این مقام او مستقیماً راهی تورنمنت انتخابی بوداپست در سال 1950 شد.
اسمیسلوف با فتح مسابقه بیادماندنی نامزدی قهرمانی جهان در زوریخ (سال 1953) به عنوان مدعی قهرمانی جهان انتخاب شد و در سال 1954 در شهر مسکو برابر باتوینیک قرار گرفت و پس از 24 بازی و کسب نتیجه مساوی نتوانست به عنوان قهرمانی جهان دست یابد. (مطابق مقررات در صورت کسب نتیجه مساوی، قهرمان جهان عنوان خود را حفظ می نمود)
اسمیسلوف تورنمنت انتخابی آمستردام را هم در سال 1956 فتح کرد و این شانس را پیدا کرد تا یک بار دیگر بخت خود را برای کسب عنوان قهرمانی جهان در برابر باتوینیک بیازماید. این رویارویی در سال 1957 برگزار شد و اسمیسلوف این بار مسابقه را با نتیجه 12.5 به 9.5 برد و به عنوان شامخ قهرمانی جهان B s:
دست یافت. سال بعد باتوینیک درخواست مسابقه انتقامی کرد و عنوان قهرمان اش را با کسب نتیجه 12.5 به 9.5 باز پس گرفت.
به واقع حضور طولانی مدت و سعی و تلاش مثال زدنی میخائیل باتوینیک، پیش آهنگ تسلط روسها بر جهان شطرنج، فرصت عرض اندام به تعداد بیشماری از بازیکنان سرشناس در فاصله زمانی سالهای پس از مرگ آلخین تا سال 1963 نمی داد و صد البته حمایتهای مستقیم و غیرمستقیم دستگاه دولتی شوروی از این "سوگلی رژیم" غیر قابل انکار است.
نوابغی همچون اسمیسلوف و تال تنها یک سال موفق به حفظ عنوان قهرمانی جهان شدند و باتوینیک هر دو را در دیدارهای انتقامی شکست داد. پاول کرس "بازیکن بداقبال" روسی نیز که سه بار نایب قهرمان جهان شد در عین شایستگی از کسب این عنوان محروم ماند ...
بی تردید سایه سنگین دخالتهای رژیم شوروی در تورنمنت های معتبر (ملی و بین المللی) به ویژه در زوریخ 1953 که به قهرمانی اسمیسلوف انجامید ابهامات جدی به همراه داشت. شایعات فراوانی در خصوص هماهنگی مخفیانه بازیکنان روسی برای جلوگیری از کسب عنوان قهرمانی مسابقات توسط بازیکنان سایر ملیت ها (بویژه بازیکنان بلوک غرب) رواج داشت. اکنون پس از گذشت سالیان دراز از آن دوران، حقایق بسیاری افشا شده است :
"تحت هر شرایطی باید یک بازیکن روس به عنوان حریف باتوینیک برای مبارزه بر سر عنوان قهرمانی جهان انتخاب می شد و سایر بازیکنان روس ملزم به همکاری!! در این زمینه به هر شکل ممکن!! بودند."
نیم قرن! پس از پایان رقابت زوریخ 1953، دیوید برونشتین روس، نایب قهرمان آن مسابقه ، رازهایی را درباره آنچه که در پشت پرده ی بعضی از بازی ها رخ داد برملا کرد. برونشتین ادعا می کند که مقامات روس با دستورات مستقیم (و تهدیدات غیرمستقیم) بر نتیجه بعضی از بازی ها اثر گذاشته اند. هدف اصلی جلوگیری از قهرمانی رشوسکی امریکایی بود.
روایت برونشتین از آن روزهای سیاه تاریخ شطرنج شوروی بیشتر شبیه به یک داستان جاسوسی است تا گزارشی از یکی از بهترین مسابقات تاریخ شطرنج!
و اما پاسخ اسمیسلوف به انتقادات برونشتین شنیدنی است : "برونشتین از سیستمی انتقاد می کند که به خود او در انتخاب شدنش به عنوان کاندیدای قهرمانی جهان در سال 1950 کمک کرد!!"
پس از قهرمانی جهان
پس از واگذاری عنوان قهرمانی جهان در سال 1958 او دیگر هرگز به عنوان مدعی قهرمانی جهان انتخاب نشد، اما به تلاش برای نیل به این هدف ادامه داد. در تورنمنت 1959 کاندیداها (بلد - زاگرب - بلگراد) در یوگسلاوی سابق به مقام چهارم دست یافت که در آن تورنمنت میخاییل تال، ستاره رو به اوج روسها که به جادوگر شطرنج شهرت دارد اول شد. او در مسابقات انتخابی 1962 شرکت نکرد اما در سال 1964 در اینترزونال آمستردام اول شد اما اولین مسابقه انتخابی را به افیم گلر روس باخت.
ربع قرن بعد از کسب قهرمانی جهان، در زون انتخابی سال 1982 لاس پالماس و پس از زولتان ریبلی به مقام دوم دست یافت و مسن ترین شطرنجباز تاریخ راه یافته به مسابقات قهرمانی جهان لقب گرفت. در مرحله یک چهارم نهایی مسابقه با رابرت هوبنر آلمانی پایان غیر معمولی در سال 1983 داشت. هنگامی که کار گره خورد (نتیجه دیدار به تساوی کشیده شد) هر دو بازیکن موافقت کردند که به جای بازی های تعیین کننده، میز رولت! سرنوشت را رقم زند. اسمیسلوف به حکم شانس انتخاب شد و در مسابقه بعد ریبلی را شکست داد و به مرحله نیمه نهایی رسید.
او تنها یک قدم دیگر باید برمی داشت تا برای چهارمین بار به فینال قهرمانی جهان برسد و در سن 62 سالگی باید به مصاف جوانی جویای نام به نام گاری کاسپاروف جوان می رفت که که 42 سال از او جوانتر بود! او این رقابت سخت را با نتیجه 8.5 به 4.5 واگذار کرد. دو سال بعد کاسپاروف قهرمان جهان بود ...
کارنامه شطرنجی واسیلی
اسمیسلوف دو بار در سال های 1949 و 1955 قهرمان شطرنج شوروی شد. او همچنین نه بار از سال 1952 تا 1972 در المپیادهای جهانی شطرنج شرکت نمود و از این رقابتها در مجموع هشت مدال انفرادی با رنگ های مختلف به دست آورد. در المپیاد 1952 هلسینکی، 1960 لایپزیک، 1964 حیفا و 1968 لوگانو مدال طلای انفرادی بدست آورد.
در المپیاد 1956 مسکو که تیم ملی ایران نیز در آنجا حضور داشت او 8.5 امتیاز از 13 بازی کسب کرد. در دور هفتم این مسابقات اسمیسلوف در 33 حرکت در مقابل جوزف پورات به تساوی رسید. (نکته جالب اینکه دو سال بعد در المپیاد 1958 مونیخ، مرحوم یوسف صفوت با مهره سیاه این بازیکن را به زیبایی در 26 حرکت مغلوب نمود)
المپیاد 1972 اسکوپیه آخرین حضور اسمیسلوف 51 ساله در المپیادهای شطرنج بوده است که با کسب 11 امتیاز از 14 بازی مدال نقره را بدست آورد.
اسمیسلوف در مجموع 90 امتیاز از 113 بازی یعنی 80% امتیازات را در این المپیادها کسب کرد. (تنها دو باخت!)
اسمیسلوف موفق به شکست دادن تمامی قهرمانان جهان دوران خود شامل میخائیل باتوینیک، ماکس ایB s:
وه، میخائیل تال، تیگران پتروسیان، بابی فیشر، آناتولی کارپف و گری کاسپارف شده است! همچنین او از 69 بازی اش با باتوینیک کبیر 18 بازی را برد، 17 بازی را باخت و 34 بار مساوی کرد.
سالهای پایانی
او در سال 2001 مسابقات قهرمانی پیشکسوتان جهان را فتح کرد و از آن پس در مسابقات رسمی شرکت نکرد. در این سال ها بینایی او نیز به شدت تقلیل یافته بود.
از او تالیفات متعددی بر جای مانده است و پنج کتاب بهترین بازی های من (1957- 1935)، بهترین بازیهای من (1995-1958)، اسرار آخر بازی رخ (1997)، آخر بازی رخ (تالیف مشترک با لونفیش 1971)، 125 بازی منتخب اسمیسلوف (1997) شهرت جهانی دارند.
میراث واسیلی
او به خاطر سبک پوزیسیونی اش، تکنیک بی نقص و به خصوص تسلط بی نظیرش در مرحله آخر بازی، مشهور است. او را در زمره قویترین بازیکنان جهان همچون کاپابلانکا، روبنشتاین، فیشر و ... در مرحله آخر بازی میدانند.
اما بسیاری از بازی هایش به خاطر ضربات تاکتیکی تماشایی شاخص هستند. در بسیاری از شاخه ها او نقش بی بدیلی در تئوری شروع بازی دارد. شروع گرونفلد، انگلیسی و دفاع سیسیلی از جمله آن ها است. در واریاسیون روی لوپز بسته شاخه :
1.e4 e5 2.Nf3 Nc6 3.Bb5 a6 4.Ba4 Nf6 5.0-0 Be7 6.Re1 b5 7.Bb3 d6 8.c3 0-0 9.h3 h6
به نام اوست.
سه عامل قدرت، سرعت و استقامت ، عوامل اصلی سنجش توانایی ورزشکاران در حوزه تربیت بدنی به شمار می آیند و اسمیسلوف به لحاظ استقامت و استحکام بازیگری ، جایگاهی ممتاز در تاریخ شطرنج دارد.
در کنار بسیاری از بازیکنان مطرح تاریخ شطرنج نظیر امانوئل لاسکر، میخائیل باتوینیک، ساموئل رشفسکی، پاول کرس و ... ، او به عنوان بازیکن، یکی از طولانی ترین دوران قهرمانی (حدود 60 سال) را داشته است.
اولین بازی رسمی ثبت شده از او در بانک های اطلاعاتی مربوط به سال 1939 و آخرین بازی مربوط به سال 2001 است که در آن سال ، اسمیسلوف 80 ساله بوده است.
اسمیسلوف خواننده عالی باریتون در اپرا بوده و البته پرداختن به موسیقی هیچگاه فعالیت حرفه ایش را در شطرنج تهدید نکرد :
"همواره بین شطرنج و موسیقی در نوسان بوده ام"
در زمان مبارزه با باتوینیک بر سر عنوان قهرمانی جهان برای هزاران نفر تماشاچی برنامه اجرا نمود. او گاهی در طول برگزاری تورنمنت ها همراه با دوست و همراه خود مارک تایمانوف که پیانو می نواخت رسیتال برگزار می کرد. اسمیسلوف می گفت که سعی دارد بین مهره ها هارمونی ایجاد نماید.
اسمیسلوف بلندقامت، خوش رو و متین بود که با انتخاب محتاطانه کلمات به ندرت باعث رنجش کسی می شد.
تاکنون ده قهرمان رسمی جهان بنام های ویلهلم اشتاینیتز، امانوئل لاسکر، خوزه رائول کاپابلانکا، الکساندر آلخین، میخائیل باتوینیک، ماکس ایوه، واسیلی اسمیسلوف، میخائیل تال، تیگران پتروسیان و بابی فیشر دار فانی را بدرود گفتهاند و درگذشت اسمیسلوف به فاصله کوتاهی پس از فوت بابی فیشر(2008-1943) قهرمان پرآوازه جهان رخ داد و هم اکنون از میان نسل قدیم قهرمانان جهان فقط بوریس اسپاسکی در قید حیات است ...
اسمیسلوف علاقه زیادی برای بازدید و تماشای تورنمنت های مختلف و از جمله مسابقات معتبرایرفلوت مسکو از خود نشان می داد و مشاهده احترام و گرامیداشت او توسط برگزارکنندگان و مقامات رسمی "در دوران حیاتش" به راستی آموزنده و تاثیر گذار بود.
و این هم یکی از بازی های مشهور اسمیسلوف :
رشوسکی-اسمیسلوف
لاهه- قهرمانی جهان 1948
1.e4 e5 2.Nf3 Nc6 3.Bb5 a6 4.Ba4 d6 5.c3 Nge7 6.d4 Bd7 7.Bb3 h6 8.Nbd2 Ng6 9.Nc4 Be7 10.0–0 0–0 11.Ne3 Bf6 12.Nd5 Re8 13.dxe5 Bxe5 14.Nxe5 dxe5 15.Qf3 Be6 16.Rd1 Bxd5 17.Rxd5 Qe7 18.Qf5 Nf8 19.Be3 Ne6 20.Rad1 Red8 21.g3 Rd6 22.Rxd6 cxd6 23.Qg4 Kh8 24.Bb6 Nb8 25.Bxe6 fxe6 26.Qh4!! Qd7 27.Qd8+ Qxd8 28.Bxd8 Nd7 29.Bc7 Nc5 30.Rxd6 Rc8 31.Bb6 Na4 32.Rxe6 Nxb2 33.Rxe5 Nc4 34.Re6 Nxb6 35.Rxb6 Rxc3 36.Rxb7 Rc2 37.h4 Rxa2 38.Kg2 a5 39.h5 a4 40.Ra7 Kg8 41.g4 a3 42.Kg3 Re2 43.Kf3 Ra2 44.Ke3 Kf8 45.f3 Ra1 46.Kf4 a2 47.e5 Kg8 48.Kf5 Rf1 49.Rxa2 Rxf3+ 50.Kg6 Kf8 51.Ra8+ Ke7 52.Ra7+
فهرست منابع :
- ایروینگ چرنف، بزرگان شطرنج، ترجمه رضا رضایی، انتشارات پیشرو، 1369
- ویکیپدیا، واسیلی اسمیسلوف، ترجمه فرشاد فرخ
- علیرضا شفیعی، مسابقات بزرگ در تاریخ شطرنج (جلد اول و دوم)، انتشارات شباهنگ، 1385
- لئونارد باردن، تئوری شطرنج، ترجمه حمید بلوچ و محمود طلوعی فر، انتشارات شباهنگ، 1383
- عبدالرحمان صادق رحمانی، گنجینه طلایی شطرنج، انتشارات فرزین، 1378
- Crowther, Mark (2010-3-27). "Vasily Smyslov 1921-2
- B s:
- 010". The Week in Chess. http://www.chess.co.uk/twic/chessnews/obituaries/vasily-smyslov-1921-2010. Retrieved 2010-3-28.
- 2. a b Watson, J.. "Book Reviews by John Watson". chess.co.uk. http://www.chess.co.uk/twic/jwatsonbkrev81.html.
- 3. "Former world chess champion Vasily Smyslov dies at 89". DNAIndia.com. 27 March 2010. http://www.dnaindia.com/sport/report_former-world-chess-champion-vasily-smyslov-dies-at-89_1364237. Retrieved 27 March 2010.
- 5. New York Times: Vasily Smyslov, Former World Chess Champion, Dies at 89
- 6. Chessbase: World Champion Vasily Smyslov dies at 89
- 7. ""I'M SORRY, FRANK..."". ChessBase. August 29, 1999. http://www.chessbase.com/support/support.asp?pid=62.
- 8. Smyslov's Selected Games, by Vassily Smyslov, 1995, London, Everyman Chess
:: موضوعات مرتبط:
بزرگان شطرنج
