مروری بر تاریخ تقلب در شطرنج

مروری بر تاریخ تقلب در شطرنج (۳)

در ژانویه ۱۹۹۹ بحثی در بین بازیکنان برتر شطرنج حهان همانند کاسپاروف،آناند و تنی دیگر در مورد یک بازیکن مرموز آلمانی با درجه بین المللی زیر ۲۰۰۰ که به تازگی یک تورنمنت را بالاتر از بسیازی از اساتید بزرگ و بین المللی با  عملکرد ۲۶۳۰ فتح کرده بود درگرفت.چگونه او توانسته بود چنین کاری کند؟ آیا با روشهای غیر معمول به این موفقیت دست یافته بود؟ این سوالها موجب شد تا تحقیقاتی در این زمینه صورت گیرد.

تقلب در شطرنج-بخش ۲

این نوشتار وام گرفته از کتاب "پیشرفت در نرم افزار شطرنجی ۹" به قلم پروفسور "اچ،جی،ون درهریک" استاد دانشگاه "مستریخت" و "بی،مونین" و دانشگاه "پدربوم" می باشداین کتاب توسط انتشارات دانشگاه "مستریخت" در سال ۲۰۰۱ (نوشته و ارائه شده در سال ۲۰۰) به زیور طبع آراسته شده است.این مقاله در سال 200 توسط نویسنده آن نوشته و ارائه شده است.

چکیده مطلب

امروزه همه بازیکنان شطرنج از رایانه در بازی شطرنج استفاده می بردند.این استفاده به عنوان پیشرفتی عظیم و اما مسئله ساز برای بازی شطرنج شده است.

این نوشتار فهرستی از اشکال مختلف تقلب در تاریخ شطرنج و از جمله اتفاقاتی را که در بازیهای عملی اتفاق افتاده است را بیان و رایجترین نوع تقلب در تاریخ شطرنج را عنوان می کند و در پایان موارد تقلب در سطح بالای شطرنج را مورد توجه قرار می دهد.این موارد چگونه بوجود می آیند و چگونه می توان از وقوع آنها در این سطح جلوگیری کرد؟ تا به اکنون راه حل روشنی پیدا نشده است و مسائل تقلب به عنوان یک مسئله جدی باقی است و در آینده ای نزدیک به عنوان یک معضل مهم در دنیای شطرنج قابل ملاحظه خواهد بود. 

بخش سوم: "آلورمان" در مسابقات آزاد "بابلینگر"

در طول مسابقات بزرگ "هوگیوین" در شهر "ویک آنزی" و در ژانویه ۱۹۹۹ یک موضوع مهم ذهن بسیاری را مشغول کرده بود گری کاسپاروف هر روز صبح در طول صرف صبحانه به کنار میز ویشی آناند می آمد و در مورد این موضوع صحبت می کرد.موضوع مورد توجه آنها ستاره جدید شطرنج آلمانها "کلمنس آلورمان" بود.این بازیکن تا به حال کشف نشده مسابقات آزاد "بابلینگر" را بالاتر از اساتید بزرگ و بین المللی حاضر در مسابقات فتح کرده بود و در کنار این سبک تهاجمی عجیبی را به نمایش گذاشته بود به طوریکه عنوان قهرمانی مسابقات را با کسب ۷.۵ امتیاز از ۹ بازی بدون حتی یک شکست به دست آورده بود.عملکرد پایانی او ۲۶۳۰ بود.این نتایج عالی موجب شده بود تا شطرنج به تیتر روزنامه های سراسر آلمان راه یابد و در صفحه اول در مورد آن نوشته شود.

این "کلمنس آلورمان" کیست؟ اگر می خواستم او را تصور کنم، می پنداشتم که یک پسر بچه ۱۷ ساله و با انگیزه است که تا به حال استعداد شطرنجی اش کشف نشده بود.اما نکته اینجا بود که "آلورمان" یک شطرنجباز ۵۵ ساله بود که دارای درجه بین المللی ایستایی در حدود ۱۹۰۰ در مدت ۲۰ سال دوران ورزشی اش بوده است.در کنار این می توان جایگاه او را در مکان ۱۰،۰۰۰ نفره شطرنجبازان آلمانی مورد محاسبه قرار داد. اما اگر بخواهیم  از لحاظ نظری عملکرد فوق العاده  او در مسابقات "بابلینگر" را مورد توجه قرار دهیم، بایستی او را پس از "آرتور یوسوپوف" دومین شطرنجباز برتر آلمان به حساب آورد.

اخبار مربوط به دستاورد اخیر "آلورمان" در همه جا به سرعت گسترش یافت، اما شاید خود "آلورمان" هرگز این را پیش بینی نمی کرد."آیا یک نسخه جیبی از دیپ بلو جهت این دوپینگ مغزی مورد استفاده قرار گرفته بود؟".این سوال را یکی از روزنامه ها مطرح کرد.روزنامه "اشپیگل" به کنایه نوشت:"در کنار گوته،بتهوون و اینشتین یک نابغه دیگر از نژاد آلمانها ظهور کرده است!!". 

همه دوست داشتند تا بدانند که چگونه چنین چیزی ممکن شده است.به وِیزه هنگامی که برخی با آنالیز بازیهای "آلورمان" کشف کردند که تمامی حرکات با نرم افزار فریت همخوانی دارد. و این موضوع هنگامی افشا شد که "هارتموت متز" در نشریه شطرنجی "شاخمگزین ۶۴" در مورد آن نوشت.او مثالهای متعددی آورد مبنی بر اینکه نه تنها تاکتیکهای درخشانی که توسط  "آلورمان" بازی شده است بلکه حرکات اشتباهو ضد پوزوسیونی هم از روی نرم افزار فریتز رونوشت شده است.

یکی از بازیهایی که به عنوان نمونه این شبهات را  بیشتر متوجه به "آلورمان" می کرد، بازی دور آخر این بازیکن در مسابقات "بابلینگر" بود.این بازی سرنوشت قهرمان مسابقات را روشن می ساخت و آماتور همانند بی باکانه در برابر استاد بزرگ پیشتاز جدول مسابقات رودررو شد."آلورمان" در این بازی بدون هراس حریف را در یک سبک تهاجمی از صحنه بدر کرد و یه یک وضعیت برنده ساده پای گذاشت:

Allwermann,Clemens - Kalinitschev,Sergey (2505) [B32]
Boeblingen op 15th Boeblingen (9), 30.12.1999
1.e4 c5 2.Nf3 Nc6 3.d4 cxd4 4.Nxd4 e5 5.Nb5 d6 6.c4 Be7 7.Be2 a6 8.N5c3 Nf6 9.0-0 Be6 10.Be3 0-0 11.Na3 Nd7 12.Qd2 Nc5 13.Nc2 f5 14.exf5 Bxf5 15.Bf3 Kh8 16.Bd5 Qe8 17.Rad1 Qg6 18.Na3 e4 19.f3 exf3 20.Bxf3 Ne5 21.Nd5 Bh4 22.Nf4 Nxf3+ 23.Rxf3 Qe8 24.Nd5 Ne6 25.Rdf1 Qg6 26.b3 Rf7 27.Nc2 Ng5 28.Bxg5 Bxg5 29.Qf2 Bxc2 30.Rxf7 Bf6

من این وضعیت را به تعدادی از بازیکنان حاضر در ویک آنزی نشان دادم ، همه راه برد آسانی را ارائه دادند،به عنوان مثال:

 31.Rxb7, 31.Rd7

ویا حتی

 31.Rxf6.

به خاطر داشته باشید که فشارهای کنترل زمانی اول در پیش است و قهرمانی مسابقات اسیر در چنگال "آلورمان" است.  

بنا براین قهرمان ما چگونه بازی کرد؟

 31.Qa7?!!

حرکتی فریتزوار!" آناند همانند یک اسب شیهه کنان  و شادمان هنگامی که این حرکت و ادامه آن را دید از جا بلند شد (من فیلم این صحنه شادمانی آناند را در گزارشهای تصویری مجله اینترنتی پایگاه شطرنج  شماره ۶۹ مورد استفاده قرار داده ام).او و دیگر بازیکنان فوراً دستهای پشت پرده رایانه را تشخیص دادند. 

اگر شما موتور شطرنجی فریتز را در حالت چندگانه ارزیابی(multiple-variation mode ) قرار دهید خواهید دید که فریتز حرکت:

31.Qa7

با برتری ۱۰ پیاده بهتر از سایر گزینه ها می داند.یک برنامه نرم افزاری شطرنج به سادگی تفاوت بین حرکات محکمی را که نمی توان آنها را رد کرد، نمی فهد و خطر نمی کند.من به جرات می توانم بگویم که هیچ شطرنجباز انسانی نمی تواند با آخرین تحولاتی که به طور طبیعی یک مسابقه بوجود آمده، کنار بیاید.ادامه دادن بازی و به قضاوت گذاشتن خود.  

31...Rg8 32.Qxb7 Be4.

سیاه تهدید ماتی در خانه g2 را دارد و تنها یک حرکت برای رهایی از این مصیبت وجود دارد:

 33.Nf4.

اینها شاخه های تند و تیزی هستند که تنها فریتز بازی می کند. 

 33...Qf5 34.Qd7 Qe5 35.Kh1 g5.

بسیاری از بازیکنان انسانی ممکن است حرکت 36.Nh5 را بازی کنند.حرکات اسب برای امنیت بخشیدن و در عین حال حمله به مهره دشمن. اما فریتز و "آلورمان" از  این استراتژیهای بی باکانه واهمه ای ندارند. 

 36.Nh3 g4 37.Nf2 Bf5.

در این وضعیت سفید تنها به حرکت وزیر برای خروج از خط حمله دشمن نیاز دارد. او سپس می تواند به راحتی کناری بنشیند و منتظر باشد تا حریف دستش را به علامت تسلیم  دراز کند. اما فریتز و آلورمان تمایل به ایجاد تنش بیشتری دارند:

 38.Nxg4.

اعصاب پولادین و یا شاید سیلیکونی؟  کلاهتان را قاضی کنید ،آیا این حرکتی است که باید قبل از انجام دو حرکت مانده به پایان کنترل زمانی اول مسابقه بازی شود،در حالی که سرنوشت عنوان قهرمانی مسابقات در گرو نتیجه این بازی است؟

 38...Be4 39.R7xf6 Bxg2+ 40.Kxg2 Qe4+ 41.Kh3.

در اینجا "کالینیتسشف" تسلیم شد.در حالیکه طرفین با یکدیگر به نشانه پایان بازی دست می دهند."آلورمان" متذکر می شود که وضعیت نهایی به مات در ۸ حرکت منجر خواهد شد."من به این مسئله پی نبردم". این جمله را "کالینیتسشف" می گوید."آلورمان" با لبخند غیر عادی پاسخ می دهد:"آن را بررسی کنید حتماً پی خواهید برد که حق با من است". 

بسیار خوب ،تمامی بایکنان با تجربه دقیقاً چنین کردند.همگی رایانه هایشان را روشن کرده و دست به دامن فریتز شدند.نرم افزار دقیقاً آنچه را که "آلورمان" به آن اشاره کرده بود را به نمایش گذاشت(شاید تنها بدون لبخند).

با رایانه ای مجهز به پنتیوم ۲-۴۰۰ با ۶۴ مگابایت رم و مجهز به نرم افزار فریتز ۵:۳۲ می توان مات در ۹ حرکت را دید البته باید حرکت ابتدایی سیاه را به حساب نیاورد تا بتوان مات در ۹ حرکت برای سفید را اعلام نمود.

من این وضعیت را به تعدادی از بازیکنان حاضر در مسابقات ویک آنزی نشان دادم،هیچکدام نتوانستند مات را پیدا کنند."ویشی آناند" گفت اگر شما به من اطلاعاتی اولیه درمورد تعداد حرکات منجر به مات را نداده بودید، ممکن بود من مات در پانزده حرکت را حدس بزنم."اوتو بوریک" ویراستار مجله "شاخمگزین" وضعیت را به بازیکنان بسیاری از جمله اساتید بزرگ در یکدوره مسابقات تیمی نشان داد.آنها هم نتوانستند مات را پیدا کنند."بوریک" تلاش کرد تا بر روی همه شاخه ها کار کند.او می گوید آنها  را به عنوان یک مطلب در آخرین شماره مجله منتشر کردیم.در اینجا برخی از واریانتهای حاد را می آوریم: 

: 41...Qe8 42.Qf5 Qc8 43.Qf4 a5 (43...Qxg4+ 44.Qxg4 Rxg4 45.Kxg4 Kg7 46.Kh5 a5 47.Rf8 a4 48.R1f7#; 43...Qc5 44.Rf8 Qh5+ 45.Kg2 Qg6 46.Rxg8+ Qxg8 47.Qd4+ Qg7 48.Rf8#; 43...Qe8 44.Rf7 Rg7 45.Qd4 Qe5 46.Nxe5 Rg3+ 47.Kxg3 Kg8 48.Ng6 hxg6 49.Qg7#) 44.Rf7 Rg6 45.Rf8+ Qxf8 46.Qxf8+ Rg8 47.Qxd6 a4 (47...Rxg4 48.Rf8+ and 49.Qf6 mate) 48.Qe5+ Rg7 49.Rf8#.

تنها فریتز با اطمینان می تواند مات را بیابد-آنهم پس از بررسی ۳۳.۱۱۷ میلیون وضعیت مختلف.

همچنین پس از مسابقات "بابلینگر" تعدادی از کارشناسان بر روی این مسئله کار کردند،و به آنالیز بازیهای "آلورمان" پرداختند.آنها همگی به یک نتیجه مشترک دست یافتند: در یک مسابقه با کنترل زمانی، فریتز بسیاری دیگر از حرکاتی را که "آلورمان" به اجرا گذاشته بود را بازی می کرد.گمانه زنیهای بسیاری وجود داشت که چگونه "آلورمان" از کمک رایانه استفاده برده است.مسوول برگزاری مسابقات "بالینگر" معتقد بود که با توجه به اینکه دمای سالن مسابقات معمولا ً۳۲ درجه سانتیگراد بود، "آلورمان" با پوشش یک کراوات و کت اسپرت مشکی سر میز حاضر می شد.برخی پیش بینی می کردند که یک دوربین کوچک در پشت کراواتش پنهان کرده بود.موهای بلند و پر پشتش به آسانی به او اجازه مخفی کردن یک گیرنده را می داد.در همین حال هارتموت متز گزارش داد که آلورمان از یک فروشگاه لوازم الکترونیکی یک قطعه تهیه کرده است.

      شوربختانه "آلورمان" خودش را از این موضوع کنار گرفت.کمی پس از مسابقات یک نامه بر روی اینترنت منتشر کرد و گفت که نتایج او در این مسابقات، دستاورد ۴۰ سال فعالیت شطرنجی او بوده است،موفقیتش را مرهون تدارک دقیق به خصوص در شاخه "سونشینکوف" دانست."من هم اکنون درک خوبی از این واریانت دارم و همین به من جهت غلبه بر استاد بزرگ "کالینیتسشف" در دور پایانی کمک کرد". اتهامی که در رسانه ها متوجهش شده بود کار را برای او آنچنان مشکل ساخته بود تا به هرگونه خطاایی اذعان کند .او می توانست با اعتراف به کمک گرفتن از رایانه به این نکته که پیشرفت تکنولوژی چه مقدار در شطرنج امروز مهم و خطرناک است،کمک کند و در نهایت جایزه  ۱۶۶۰ مارکی قهرمان مسابقات را عودت دهد.بر خلاف این تهدید کرد که از هرکس که او را به تقلب متهم کند،اقامه دعوی خواهد کرد -البته او پس از اینکه روزنامه اشپیگل داستانش را منتشر کرد، چنین نکرد. 

پس از اینکه مطالبی در روزنامه ها و مجلات آلمانی منتشر شد،"آلورمان" نامه ای بلند بالا مبنی بر بیگناهی خود نوشت.در کنار این از این نکته که هیچکس بازیهایی که به تبرئه از او کمک می کرد را مورد توجه قرار نداده بود، گله داشت. "بازی دوم من می تواند نمونه خوبی برای یک خواننده واقع بین باشد.هر کسی می تواند ببیند که یک برنامه رایانه ای به آسانی این بازی را به برد تبدیل می کند".

بسیار خوب بگذارید نگاهی به این بازی با فریتز بیندازیم.

Giacopelli,Vincenzo (2145) - Allwermann,Clemens [A46]
Boeblingen op 15th Boeblingen (2), 26.12.1998
1.d4 Nf6 2.Nf3 e6 3.Bg5 c5 4.e3 h6 5.Bxf6 Qxf6 6.Nbd2 cxd4 7.exd4 Nc6 8.c3 d5 9.Bd3 Bd6 10.0-0 0-0 11.Re1 Bd7 12.Nf1 Rac8 13.Ne3 a6 14.Ng4 Qf4 15.h3 Bc7 16.g3 Qd6 17.Qd2 Ne7 18.Nh4 Bb5 19.Bc2 h5 20.Ne5 Be8 21.Qd3 g6 22.g4 f6 23.Nef3 hxg4 24.hxg4 Bf7 25.Qe3 g5 26.Ng2 Kg7 27.Kf1 Rh8 28.Ke2 Qb6 29.Kd2 Ng6 30.Bxg6 Bxg6 31.b3 Rh3 32.Qe2 Rch8 33.Rg1 Be4 34.Nfe1

طبق روال معمول در این مسابقات، "آلورمان" حریف را از صحنه به در کرده است و وضعیتی برنده دارد.فریتز ۵.۳۲ که تمامی حرکات را تا به اینجای پیشنهاد داده است اکنون وضعیت را ۴.۰۶ پیاده به نفع سیاه ارزیابی می کند به جز ادامه زیر را:

34...Bh2 35.f3 Bxg1 36.fxe4 Rxc3 37.Nc2 Bxd4 38.Rc1 Qa5 39.Nxd4–+.

اما "آلورمان" چگونه بازی کرد؟

 34...Bxg2?

یک حرکت اشتباه با حرکت فیلی خطاکار! پس از این حرکت، فریتز وضعیت را با افتادن ۴ پیاده برتری، متعادل ارزیابی می نماید.بازی چنین ادامه یافت: 

 35.Nxg2 Rh2

و تساوی پذیرفته شد.

گمانه زنیهایی زده می شد که "آلورمان" حرکات را با نشانه های رمزی به زبان "مورس" دریافت می کرده است: "دید،-دید-دید-دید" به معنی حرکت فیل،"دید-دید-دید-دید-دید-دید-دید-دید" به معنای خانه H و "دید-دید" به معنای شماره ۲.اوه، شاید یک نفر رمز را اشتباه متوجه شود و یک "دید" را از تو بیندازد.به خاطر داشته باشید که این وضعیت در بازی دوم بوده و همه چیز به درستی انجام نشده است.

پس از گذشت چندین ماه از این موضوع اداره تجسس پلیس منطقه در مورد جریان "آلورمان" به کنکاش پرداخت و او را به جرم اختلاس مبلغ ۱۶۶۰ مارک(معادل ۸۵۰ دلار) مورد اتهام قرار داد.استاد بزرگ "رینر ناک" به عنوان مشاورو کارشناس فریتز(ناک در آنزمان برای پایگاه شطرنج کار می کرد) تایید کرد که تمامی بازیها و حرکت به حرکت با "فریتز۵.۳۲" و "پاوربوک۹۹" همخوانی دارد.حتی کوچکترین اشتباهات چاپی موجود در وضعیتهای "پاوربوک" عیناً در یکی از بازیها به کار رفته است. حتی در این اثنا "هارتموت متز" اذعان کرد که یک فروشگاه لوازم الکترونیکی را سراغ دارد که به "آلورمان" یک وسیله الکترونیکی که احتمالاً به عنوان ابزاری جهت انتقال حرکات مورد استفاده قرار می داده ،فروخته است. بنا به تصدیق فروشنده لوازم الکترونیکی "آلورمان" بر روی این نکته که این فرستنده بتواند او را قادر نماید تا چهار کد را در یک رادیوی دستی وارد کند اصرار داشته است.او همچنین یک دریافت کننده کوچک که بتوان آنرا در گوش پنهان نمود تا از زیر موهها قابل رویت نباشد را خریداری نموده است.

به هر حال پس از چندین ماه اداره تجسس این پرونده را به خاطر نداشتن شواهد کافی بایگانی نمود.رییس دادگاه پرونده اظهار می دارد که نظر به اینکه" حرکاتی که توسط بازیکنان خوب بازی می شود اغلب با حرکات کامپیوتر همخوانی دارد و به دلیل اینکه هیچگونه شهود دیگری در این زمینه یافت نشده است و هیچکس مدرکی دال بر این موضوع که ثابت کند این بازیکن در طول مسابقات از لوازم الکترونیکی استفاده کرده باشد،  وی از این اتهام مبری است".از سوی دیگر فدراسیون شطرنج "باوارین" در اقدامی شدید، "آلورمان" را از حضور در مسابقات آتی منع کرد. 

قبل از اینکه این حکم به اجرا در آِد "آلورمان" در چندین مسابقه شرکت کرد و تمامی تماشاگران و خبرنگاران از نزدیک بازیهای او را زیر نظر داشتند و در پایان همانگونه که انتظار می رفت، عملکردی همانند یک بازیکن با درجه زیر ۲۰۰۰  داشت.

 

 

منبع: پایگاه شطرنجیان

 مترجم:غلامرضا خواجویی

:: موضوعات مرتبط: مروری بر تاریخ تقلب در شطرنج (2)